Ετυμολογίες επιθέτων

[pluton]

Ποια η διαφορά στύλος - στήλη. Η διαμάχη μεταξύ γλωσσολόγων για το θέμα πήρε μεγάλη έκταση.

στύλος χρησιμοποιείται για κυκλικούς κίονες του στηρίζουν κάτι.
πχ
Οι στύλες του Ολυμπίου Διός το «στήλες του Ολυμπίου Διός» είναι λανθασμένο
Οι στύλες του ναούς της Αφαίας.

στήλη χρησιμοποιείται για παραλληλόγραμμο επιτύμβιου χαρακτήρα, αναμνηστική ή αναθηματική
πχ
στήλη άλατος
στήλες εφημερίδος
Βολταική στήλη
Hράκλειες Στήλες

[pluton]

Tα θηλυκά σε -ος μένουν αρχαιόκλητα (αιτιατική αποβάλουν το ν) ΑΛΛΑ τα επίθετα επίθετα που προέρχονται απ αυτά.

πχ
Ουσιαστικός η κάθετος, -ου, -ο, -οι, -ων, -ους
Λέμε:
Η κάθετος συναντά την βάση του τριγώνου.
Η αποστολή της εγκυκλίου.
Η έρημος Σαχάρα.
ΑΛΛΑ
Οι κάθετες γραμμές.
Εγκύκλιες σπουδές.
Έρημη πόλη.

[pluton]

Ευάριθμος

(χρησιμοποιείται συνήθως στον πληθυντικό).

Σημαίνει αυτός που εύκολα μπορεί να μετρηθεί, δηλαδή ο ΟΛΙΓΑΡΙΘΜΟΣ (όχι ο πολυάριθμος).

πχ
Ευάριθμοι θεατές (οι ολιγάριθμοι θεατές).

[pluton]

υψηλός - ψηλός

Υψηλός χρησιμοποιείται με μεταφορική σημασία:

υψηλοί στόχοι ΟΧΙ ψηλοί στόχοι.
υψηλά νοήματα ΟΧΙ ψηλά νοήματα.

Ψηλός χρησιμοποιείται κυριολεκτικά

ψηλά βουνά ΟΧΙ υψηλά βουνά.
ψηλή γυναίκα ΟΧΙ υψηλή γυναίκα.

[pluton]

Τρελός

Το επίθετο τρελός πάντα με ένα λάμδα (λ) όποιο βαθμό τρέλας και αν κουβαλά το υποκείμενο.

πχ
τρελή κοινωνία ΟΧΙ τρελλή κοινωνία
τρελό παιδί ΟΧΙ τρελλό παιδί.

[pluton]

σατυρικός - σατιρικός

σατυρικός προέρχεται από τον σάτυρο πχ

σατυρική κωμωδία ΟΧΙ σατιρική κωμωδία

σατιρικός προέρχεται από την λατινική λέξη σάτιρα πχ

σατιρική επιθεώρηση ΟΧΙ σατυρική επιθεώρηση.

[pluton]

Έωλος και αίολος


Οι λέξεις έωλος και αίολος δεν είναι απλώς ομόηχα. Η ιδιαιτερότητα του εν λόγω ζεύγους λέξεων έγκειται στο γεγονός ότι όσοι ομιλούν και γράφουν την Ελληνική, στη συντριπτική πλειονότητά τους, χρησιμοποιούν μόνον το πρώτο επίθετο (έωλος), και μάλιστα λανθασμένα, καθώς του αποδίδουν τη σημασία που στην πραγματικότητα έχει το δεύτερο επίθετο (αίολος).



έωλος, -η, -ο

μπαγιάτικος, μουχλιασμένος, αβάσιμος, ξεπερασμένος.

'Ηδη στην αρχαία ελληνική γλώσσα ως παράγωγο του ουσιαστικού έως (αυγή, χάραμα, πρωί, πρωία, ημέρα), δηλώνει τα εξής:
ο μιάς ημέρας,
ο από της προηγουμένης,
χθεσινός (κυριολεκτική σημασία),
παλαιός,
ξεπερασμένος,
απαρχαιωμένος (μεταφορική σημασία),
μη νωπός – φρέσκος, μπαγιάτικος, αλλοιωμένος (συνεκδοχικώς, για τρόφιμα που έχουν απομείνει από την προηγούμενη ημέρα).

Όμως, με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε το επίθετο έωλος με τη σημασία τού αβάσιμος ή αστήρικτος.


Χρησιμοποιεύνται φράσεις όπως:
«έωλες υποσχέσεις» και «έωλα επιχειρήματα» για να δηλώσου το αβάσιμο το αστήρικτο (ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ).

αιόλος, που σήμαινε ταχέως κινούμενος, ευκίνητος, ευμεταχείριστος (κυριολεκτική σημασία), ευμετάβλητος, άστατος, δόλιος, πανούργος, ολισθηρός (μεταφορική σημασία).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι κάτι στερείται λογικού ερείσματος ή επαρκούς στηρίξεως, ότι μπορεί εύκολα να ανατραπεί, ότι είναι αθεμελίωτο, σαθρό, αναξιόπιστο και αναπόδεικτο, θα χρησιμοποιήσουμε το επίθετο αίολος ΠΧ

«Είμαι βέβαιος ότι τα κούφια λόγια και οι αίολες υποσχέσεις της αντιπολίτευσης δεν πείθουν τους νουνεχείς ανθρώπους».
«Γνώριζε κι ο ίδιος ότι τα επιχειρήματα που προέβαλε υπέρ της συγκεκριμένης άποψης ήταν αίολα, γι’ αυτό και κατέφυγε τελικά στη χρήση συνθημάτων».

Όταν γίνεται λόγος για πράξη με δυσάρεστες συνέπειες, που προκαλεί μεγάλη αναστάτωση και ξεσηκώνει θύελλα, είναι προτιμότερο να αναφερόμαστε στον ασκό ή στους ασκούς του Αιόλου πχ

«Το πραξικόπημα που εκδηλώθηκε στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974 άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και αποτέλεσε το πρόσχημα για την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στη μαρτυρική μεγαλόνησο».

[pluton]

Αρχαίος – παλαιός – παλιός

Αρχαίος χρησιμοποιείται για κείμενα σχετικά ελληνικά αρχαιότητα πχ

Αρχαία πόλη
Αρχαία Ελλάδα
Αρχαία κείμενα.

Παλαιός χρησιμοποιείται για θέματα όχι ειδικά για την ελληνική αρχαιότητα πχ

Παλαιά Διαθήκη
Παλαιό χειρόγραφο
Παλαιό κάστρο.

Παλιός χρησιμοποιείται με συναισθηματική απόχρωση πχ

Παλιά γειτονιά
Παλιά θέματα
Παλιά χρόνια.